Produkty bogate w białko – źródła białka w diecie

Białko to jeden z trzech podstawowych makroskładników. Jest niezbędne dla Twojego zdrowia i prawidłowej pracy całego organizmu. Jego niedobór może skutkować naprawdę poważnymi konsekwencjami.

Jak możesz dbać o to, aby w Twojej diecie nie brakowało białka? Jakie produkty będą jego najlepszymi źródłami? Czy na diecie roślinnej może brakować tego składnika?

Na te i wiele innych pytań odpowiadamy właśnie w tym artykule!

Jakie funkcje w organizmie pełni białko?

Białko pełni w Twoim organizmie wiele kluczowych funkcji. Jest fundamentalnym budulcem Twoich komórek, mięśni, skóry, włosów i paznokci. Struktury te są stale odbudowywane, przebudowywane i naprawiane, a produkty bogate w białko dostarczają niezbędnych do tego aminokwasów.

Białko również odgrywa ważną rolę w produkcji enzymów. Enzymy to białka, które katalizują (pozwalają na rozpoczęcie i przebieg) różne reakcje chemiczne w Twoim ciele, od trawienia pokarmu po regulację metabolizmu.

Białko uczestniczy także w transporcie składników odżywczych. Hemoglobina, białko w czerwonych krwinkach, przenosi tlen z płuc do innych części ciała. Innym przykładem jest albumina, która transportuje różne substancje we krwi.

Twoja odporność również zależy od białek. Przeciwciała, które są białkami, pomagają w walce z infekcjami. Identyfikują i neutralizują patogeny – wirusy czy bakterie.

Białka pełnią także funkcje regulacyjne w organizmie. Uczestniczą w sygnalizacji komórkowej (przekazywaniu impulsów nerwowych) i regulacji genów. Hormony białkowe, takie jak insulina, odgrywają kluczową rolę w regulacji poziomu glukozy (cukru) we krwi.

Znaczenie tego składnika jest naprawdę ogromne i wielokierunkowe. Aby Twoje ciało funkcjonowało prawidłowo, ważne jest to, abyś dostarczał mu odpowiednią ilość białka w swojej codziennej diecie.

Dzienne zapotrzebowanie na białko

Twoje dzienne zapotrzebowanie na białko zależy od wielu czynników, w tym od masy ciała, wieku, płci i poziomu aktywności fizycznej. Ogólnie rzecz biorąc, zaleca się, aby białko stanowiło około 15-25% Twojego całkowitego dziennego spożycia kalorii.

Oznacza to, że jeśli potrzebujesz 2000 kalorii w ciągu dnia, to 300-500 kcal musi dostarczać samo białko. Jak przeliczyć to na praktyczne ilości? 1 g białka to 4 kcal — tak więc 15-25% z 2000 kalorii to 75-125 g białka.

Dla przeciętnej osoby dorosłej to około 0,8 gramów białka na kilogram masy ciała dziennie. Węglowodany powinny stanowić około 45-55% (1 g to 4 kcal), a tłuszcze 20-35% (1 g to 9 kcal) Twojej codziennej diety.

Jeśli czujesz się przytłoczony matematycznymi obliczeniami, bądź spokojny – w Internecie dostępne są liczne kalkulatory. Z nimi szybko i łatwo obliczysz zalecane spożycie białka i innych składników odżywczych w swojej diecie. W praktyce wszystko jest naprawdę proste.

Pamiętaj, że te proporcje mogą się różnić w zależności od indywidualnych potrzeb i celów zdrowotnych. Zbilansowana dieta, która zawiera odpowiednie ilości białka, węglowodanów i tłuszczów to klucz do utrzymania zdrowia i dobrego samopoczucia.

Kiedy zapotrzebowanie na białko wzrasta?

Twoje zapotrzebowanie na białko może być wyższe w kilku sytuacjach.

• Gdy intensywnie uprawiasz sport lub angażujesz się w aktywności fizyczne ukierunkowane na budowanie mięśni. Twój organizm potrzebuje wtedy więcej białka do regeneracji i wzrostu.
• W przypadku niektórych problemów zdrowotnych (np. rekonwalescencji po operacjach czy chorobach). Większa ilość produktów zawierających białko może przyspieszać proces gojenia i odbudowy tkanek.
• Dla dzieci i młodzieży, które są w fazie intensywnego wzrostu. Zapotrzebowanie na białko również może być wtedy wyższe.

Ważne jest, abyś potrafił dostosować spożycie różnych produktów bogatych w białko do swoich zwiększonych potrzeb. Pamiętaj jednak, aby jednocześnie dbać o ogólnie zbilansowaną dietę.

Białko pełnowartościowe a białko niepełnowartościowe

Istnieje kilka pojęć, które są ważne do tego, abyś mógł dobrze zrozumieć znaczenie białka w pożywieniu. Poniżej wyjaśniamy te, dzięki, którym dobrze uporządkujesz sobie rolę i znaczenie różnych źródeł białka w swojej codziennej diecie.

Zacznijmy od aminokwasów — są to cegiełki (pojedyncze cząsteczki), które w różnych konfiguracjach budują białka w całym Twoim ciele.

Te cząsteczki możesz podzielić na:

• aminokwasy egzogenne, czyli takie, których Twoje ciało nie potrafi wytworzyć samo i musisz je dostarczać z dietą w produktach bogatych w proteiny;
• oraz aminokwasy endogenne, czyli takie, które Twoje ciało jest w stanie samodzielnie wyprodukować.

Białko pełnowartościowe i białko niepełnowartościowe różnią się zawartością aminokwasów.

• Białko pełnowartościowe zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy egzogenne w odpowiednich proporcjach. Głównymi źródłami białka pełnowartościowego są produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso, ryby, owoce morza, jaja i produkty mleczne.
• Z kolei białko niepełnowartościowe, często pochodzące z roślin, może nie zawierać wszystkich aminokwasów egzogennych lub dostarczać je w niewystarczających ilościach. Przykłady to produkty roślinne bogate w białko, takie jak warzywa, owoce, większość roślin strączkowych i zboża.

Wartość biologiczna białka to miara, która pokazuje, jak dobrze dane źródło białka będzie dostarczać niezbędne aminokwasy i w jakim stopniu Twój organizm będzie mógł je wykorzystać.

Białko zwierzęce zazwyczaj ma wyższą wartość biologiczną niż białko roślinne. Co więc z weganami i wegetarianami, u których głównymi źródłami białka są właśnie produkty roślinne?

Jeśli ograniczasz spożycie produktów odzwierzęcych, nie musisz obawiać się niedoboru białka. Jeśli połączysz w diecie wegetariańskiej lub diecie wegańskiej różne roślinne źródła białka (np. fasolę z ryżem czy chleb razowy z hummusem) możesz zapewnić sobie wszystkich niezbędnych aminokwasów. Stworzysz wtedy tzw. białko kompletne (komplementarne) – takie, które Twój organizm wykorzysta w takim samym stopniu, jak to pełnowartościowe.

Jeśli zrozumiesz różnice między białkiem pełnowartościowym a niepełnowartościowym, będziesz mógł bardziej świadomie wybierać produkty wysokobiałkowe, które najlepiej odpowiadają Twoim potrzebom żywieniowym i preferencjom dietetycznym.

W czym jest białko? – Najlepsze źródła białka w diecie

Jak już wspominaliśmy, białko znajdziesz zarówno w produktach zwierzęcych, jak i roślinnych. Jakie są najlepsze źródła białka?

Źródła białka zwierzęcego – co ma najwięcej białka?

Białko zwierzęce, uważane za pełnowartościowe, zawiera wszystkie niezbędne aminokwasy. Najwięcej białka w 100 g produktu znajdziesz w czerwonym mięsie (wołowinie czy jagnięcinie), a także w drobiu, rybach i owocach morza.

Najlepsze wegetariańskie źródła białka to chude produkty mleczne (w tym sery, jogurt i inne przetwory) oraz jaja. Są to doskonałe produkty, które dostarczają dużo protein, jeśli decydujesz się na ograniczenie lub całkowite wykluczenie jedzenia mięsa.

W przypadku odzwierzęcych produktów o wysokiej zawartości białka zwracaj uwagę także na zawartość tłuszczu. Tam, gdzie jest najwięcej białka, również może być dużo nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Przykładami są tłuste gatunki mięs, tłusty nabiał czy żółte sery. Jeśli chcesz zadbać nie tylko o źródła białka w diecie, ale także o swoje zdrowie, wybieraj chude produkty np. drób, chude gatunki wołowiny, ryby i owoce morza. 

Źródła białka roślinnego – w czym jest najwięcej białka?

W czym jest białko roślinne? Nasiona roślin strączkowych (soja, soczewica, fasola, ciecierzyca) i ich przetwory są bardzo dobrymi wegańskimi źródłami białka. Soja jest strączkiem, który cechuje się zawartością wszystkich niezbędnych aminokwasów egzogennych, jednak w lekko niewystarczających ilościach.

Pełnoziarniste produkty zbożowe (np. chleb pełnoziarnisty, kasze, płatki zbożowe), orzechy (np. migdały, pistacje, włoskie), nasiona (np. chia, siemię lniane), a także niektóre warzywa (np. dynia, kalafior, czy brokuły), również dostarczają pewne ilości tego składnika.

Łączenie strączków z innymi produktami roślinnymi, które stanowią źródło białka, z łatwością pozwoli Ci zadbać o jego odpowiednią ilość w codziennej diecie.

Produkty bogate w białko – tabela

Znajomość różnych źródeł białka pomoże Ci utrzymać zróżnicowaną i zbilansowaną dietę, bez względu na to, czy jesteś wegetarianinem, weganinem czy spożywasz mięso. Sprawdź tabelę z zawartością białka w poszczególnych produktach i ułatw sobie planowanie posiłków.

Niedobór białka w diecie – objawy i skutki

Niedobór białka w diecie może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych. Jednym z pierwszych sygnałów często jest  ogólne osłabienie i zmęczenie. Pamiętaj jednak, że objawy niedoboru białka mogą być bardziej zróżnicowane.

Z racji tego, że białko jest kluczowym składnikiem dla budowy i naprawy tkanek, jego brak wpływa na regenerację mięśni i innych tkanek w Twoim ciele. Możesz zauważyć, że Twoje mięśnie staną się słabsze, a skóra i włosy stracą swoją elastyczność i zdrowy wygląd.

Niedobór białka może mieć wpływ również na Twoją odporność. Białka, w tym przeciwciała, są niezbędne w walce z infekcjami. Gdy ich brakuje, Twój organizm staje się bardziej podatny na choroby.

W dłuższej perspektywie niewystarczająca ilość białka może prowadzić do gromadzenia się płynów. Możesz wtedy zauważyć pojawienie się opuchlizny, szczególnie wokół kostek, stóp i na twarzy.

W przypadku dzieci i młodzieży niedobór białka może objawiać się zaburzeniami wzrostu.

Jak zwiększyć ilość białka w diecie?

Aby zwiększyć ilość białka w swojej diecie, skoncentruj się na włączaniu dobrych źródeł tego składnika do swojej diety. Zwracaj uwagę na to, aby Twój każdy posiłek dostarczał 20-30 gramów białka, z uwzględnieniem jego zróżnicowanych źródeł (znajdziesz je w tabeli).

Możesz również rozważyć użycie odżywek białkowych, które są wygodnym sposobem na zwiększenie spożycia białka. Tego typu produkty świetnie sprawdzą się w przygotowaniu koktajli, placków, naleśników, puddingów czy słodkich wypieków. Odżywki białkowe dostępne są zarówno w wersjach na bazie serwatki, jak i roślinnych na przykład na bazie soi, grochu czy ryżu.

Pamiętaj, aby zawsze czytać etykiety produktów i wybierać te, które oferują wysoką zawartość białka przy jednoczesnym ograniczeniu tłuszczów, cukrów dodanych i zbędnych dodatków do żywności.

Posiłki bogate w białko – przepisy na posiłki z dużą ilością białka

Produkty bogate w białko – FAQ

Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania, dotyczące produktów bogatych w białko.

Co ma dużo białka, a mało kalorii?

Najwięcej białka w stosunku do najmniejszej ilości kalorii będzie miało chude mięso – kurczak, indyk i polędwica wołowa, ryby – chude gatunki np. dorsz czy mintaj, chudy nabiał – przede wszystkim twaróg oraz jajka.

Co ma dużo białka, a mało tłuszczu?

Jeśli zależy Ci na produktach wysokobiałkowych o niewielkiej ilości tłuszczu możesz poszukać produktów o jego obniżonej zawartości – jogurtu typu skyr i odtłuszczonych produktów mlecznych. W tym przypadku świetnie sprawdzą się także chude gatunki mięs, nasiona roślin strączkowych i tofu.

Co ma dużo białka, a mało węglowodanów?

Ryby, szczególnie łosoś i tuńczyk, dostarczą Ci wysokiej jakości białka przy minimalnej zawartości węglowodanów. Wśród roślinnych źródeł białka, dobrym wyborem będzie również tofu czy tempeh.

Bibliografia

1. Jarosz, M., Charzewska, J., Wajszczyk, B., & Chwojnowska, Z. (2019). Czy Wiesz, ile Potrzebujesz Białka. Instytut Żywności i Żywienia. Warszawa.
2. Drywień, M. (2018). OZNACZANIE ZAWARTOŚCI BIAŁKA OGÓŁEM W WYBRANYCH PRODUKTACH SPOŻYWCZYCH. Analiza żywności, 21.
3. Kunachowicz, H., Nadolna, I., Iwanow, K., & Przygoda, B. (2016). Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
4. Kapusta, F. (2012). ROŚLINY STRĄCZKOWE ŹRÓDŁEM BIAŁKA DLA LUDZI I ZWIERZĄT. Engineering Sciences & Technologies/Nauki Inzynierskie i Technologie, 2(5).
5. Czerwinska, D. (2016). Podstawa żywienia. Przegląd Gastronomiczny, 70(07-08).
6. USDA (US Department of Agriculture), Food Data Central, https://fdc.nal.usda.gov/.
7. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.