Gluten to białko znajdujące się w zbożach, takich jak pszenica, żyto i jęczmień. Zawiera on w swoim składzie gluteninę i gliadynę. Szacuje się, że nawet 10% populacji może go nie tolerować. Do tej pory opisano trzy jednostki chorobowe związane z nietolerancją glutenu: celiakię, alergię na pszenicę oraz nieceliakalną nadwrażliwość na gluten. Ich objawy są bardzo podobne, a nazwy błędnie używane jako synonimy jednego i tego samego schorzenia. Są to jednak różne choroby, które mimo występowania podobieństw mają również istotne różnice.
Celiakię nazywa się również chorobą trzewną. Jest ona chorobą autoimmunologiczną, które trwa przez całe życie. Odznacza się ona nadwrażliwością na gluten, który działa toksycznie i prowadzi do szeregu powikłań. Jej objawy mogą być łatwo obserwowalne lub trudne w diagnozie. Według danych częstość występowania celiakii w populacji wynosi około 1%. Choroba ta może wystąpić w dowolnym wieku, jednak najczęściej wykrywana jest pomiędzy trzydziestym a pięćdziesiątym rokiem życia. U kobiet rozwija się dwa razy częściej niż u płci męskiej. Zasadniczą rolę w rozwoju choroby odgrywają predyspozycje genetyczne. Za objawy skórne celiakii uważa się chorobę Duhringa. Występuje ona często w tych samych rodzinach, w których są krewni chorzy na celiakię. W literaturze medycznej został nawet opisany przypadek bliźniąt jednojajowych, z których jedno chorowało na celiakię z zanikiem kosmków jelita cienkiego, a drugie na chorobę Duhringa. Tę ostatnią charakteryzują zmiany skórne, takie jak: grudki, rumienie i niewielkie swędzące pęcherze najczęściej pojawiające się na łokciach i kolanach, karku, owłosionej skórze głowy oraz skórze twarzy, łopatkach, okolicy krzyżowej i pośladkach.
Najbardziej charakterystycznymi objawami celiakii są:
Celiakia może dawać także niespecyficzne objawy, takie jak:
Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten (w skrócie NCGS) jest postacią nietolerancji glutenu, w której organizm nieprawidłowo reaguje na białka znajdujące się w niektórych zbożach, jak pszenica, żyto czy jęczmień. Częstość występowania NCGS jest bardzo zróżnicowana i w badaniach i waha się między 0,16–13 proc.
Jednym z najbardziej uczulających produktów jest pszenica. Współczesna wersja tego zboża przeszła wiele modyfikacji – w swojej pierwotnej formie miała 14 chromosomów, w obecnej spotyka się aż 42 chromosomy. Taka zmiana ma na celu regulację produkcji i funkcji glutenu. Pszenica jest alergenem, może wywoływać silne uczulenia stanowiące jednak inną jednostkę chorobową niż celiakia. Wzrost stężenia glutenu w produktach spożywczych sprawia, że układ pokarmowy i układ odpornościowy pacjenta traktuje go jak intruza.
U chorych na NCGS najczęściej występują dolegliwości żołądkowo-jelitowe przypominające zespół jelita nadwrażliwego, takie jak:
Oprócz tego u chorych z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten występują objawy pozajelitowe:
W zależności od organizmu nasilenie występowania objawów nietolerancji na pszenicę bywa bardzo różne. Jej symptomami są najczęściej:
Występowanie objawów nietolerancji glutenu jest zależne od wieku pacjenta. U niemowląt są to najczęściej symptomy jelitowe. U dzieci można zaobserwować już dolegliwości pozajelitowe, a szczególnie zmiany skórne oraz zaburzenia związane z objawami ginekologicznymi. U dorosłych natomiast pojawiają się dolegliwości neurologiczno-psychiatryczne, endokrynologiczne oraz ginekologiczne.
Najczęstsze objawy alergii na gluten u niemowlaka to:
Alergia na gluten u dzieci najczęściej powoduje:
Do ich wywołania wystarcza bardzo mała ilość glutenu w organizmie, o wiele niższa niż 10 g. Alergia na gluten u dzieci często mija z wiekiem.
U dorosłych alergia trwa dłużej niż u dzieci i ma charakter przewlekły. Nasila się po wysiłku fizycznym i może objawić się:
U dorosłych ilości glutenu wywołująca reakcję alergiczną wynosi ponad 10 g.
Objawy nadwrażliwości na gluten wystąpić mogą już kilka minut po kontakcie z alergenem, ale mogą pojawić się także po dłuższym czasie – nawet po 3 dniach. Szczególnie u chorych z NCGS objawy po kontakcie z glutenem pojawiają się z dużym opóźnieniem, nawet kilka godzin lub dni po spożyciu glutenu.
Pierwszym krokiem w kierunku diagnozy alergii na gluten powinny być testy genetyczne. Dotyczy to przebadania się na obecności genów HLA DQ2.2, DQ2. Udowodniono, że choroba ta ujawnia się najczęściej u osób z predyspozycjami genetycznymi i gdy choruje osoba z pierwszego stopnia pokrewieństwa ryzyko rozwoju choroby u krewnych wynosi 10%. Badanie genetyczne wystarczy wykonać jednorazowo w dowolnym momencie życia.
Inne niezbędne badania to:
· testy serologiczne polegające na pomiarze we krwi stężenia przeciwciał charakterystycznych dla celiakii – są to przeciwciała EmA, DGP oraz tTG. Ich obecność potwierdza celiakię niemal jednoznacznie. Ich brak natomiast nie wyklucza choroby, ponieważ niektóre osoby chore nie wytwarzają takich przeciwciał
· biopsja błony śluzowej jelita cienkiego i badanie histopatologiczne. Biopsja błony śluzowej jelita cienkiego polega na pobraniu od pacjenta kilku fragmentów tej błony śluzowej i ich mikroskopowej analizie. Charakterystycznymi dla celiakii zmianami są zanik kosmków jelitowych, duża ilość limfocytów śródnabłonkowych oraz przerost krypt jelitowych.
Jedyną skuteczną metodą leczenia nietolerancji glutenu jest wyeliminowanie z jadłospisu wszystkich produktów go zawierających. Niestety stosowanie diety bezglutenowej jest konieczne do końca życia. Osoby chore szybko obserwują ustanie objawów, a po dłuższym czasie także odbudowę kosmków jelita cienkiego. Dzięki diecie bezglutenowej stanowczo poprawia się komfort życia. Nietolerancja glutenu nie musi oznaczać jedzenia jedynie specjalnych produktów. Dla chorych bezpieczne są wyroby z kukurydzy, ryżu, gryki, bezglutenowego owsa czy tapioki. Z powodzeniem mogą one zastąpić tradycyjne przetwory mączne, takie jak pieczywo czy makarony. Gdy specjalista alergolog jednoznacznie zdiagnozuje alergię na pszenicę, należy wyeliminować z diety pszenicę i pokrewne rodzaje zbóż. Zbożem kontrowersyjnym pozostaje owies, który sam w sobie nie zawiera glutenu, ale może być zanieczyszczony innymi zbożami, dlatego przy alergii na gluten najlepiej jest spożywać tzw. owies certyfikowany.
Poznaj bogata gamę naszych produktów bezglutenowych opatrzonych znakiem „Przekreślonego Kłosa”: makarony, płatki śniadaniowe czy przekąski dla dzieci.
Niedostępne
Oferta już wygasła
Aktywacja przypominania!
Potwierdzenie przypomnienia
Otrzymasz przypomnienie w dniu ${date} o godzinie ${time}.
Wymagana aktywacja wiadomości (e-mail)
